اسرار حواس پنجگانه ( از دیدگاه امام صادق علیه السلام )

وقتی که هیچ عضو دیگری برای دیدگان جایی مناسب نبود بی تردید، “سر” بهترین ‏جایگاه حواس انسان و همانند خانه و صومعه آنهاست. برای انسان پنچ حس آفریده شد تا پنچ محسوس را درک نماید و از درک چیزی از ‏محسوسات عاجز نماند. دیده آفریده شد تا رنگها و صورتها را دریابد. اگر صورتها و رنگها ‏بودند ولی دیدگانی برای دیدنشان نمی‌بود چه سودی داشتند؟ گوش آفریده شد تا ‏صداها را بشنود. اگر صدایی بود و گوش نبود، نیازی به آن نبود. دیگر حسها نیز اینگونه ‏است. به عکس آن نیز صادق است. اگر دیده‌ای بود اما صورت و رنگی نبود، چه معنی داشت و ‏یا اگر گوش بود ولی صدایی نبود گوش به چه کار می‌آمد؟ بنگر که چگونه تقدیر شده که هر کدام چیزی را دریابند. برای هر حس، محسوسی است ‏و هر محسوس، حسی دارد که آن را ادراک می‌کند. با این همه، چیزهایی در میان حس و ‏محسوس قرار گرفته که تنها از طریق آنها، حس صورت می‌پذیرد؛ مانند نور و هوا. اگر ‏نوری که رنگ و صورت را برای دیده عیان کند نبود دیده آن را ادراک نمی‌کرد و نمی‌دید. اگر ‏هوایی نبود که امواج صدا را به گوش برساند گوش نیز آن را ادراک نمی‌نمود. آیا بر کسی که در آنچه شرح دادم، مانند آفرینش خاص حواس و محسوسات و رابطه آنها ‏و نیز دیگر لوازم ادراک و حس، نیک تأمل و اندیشه کند پوشیده می‌ماند که این اعمال ‏حکیمانه جز نتیجه هدف، تقدیر و تدبیر از جانب خداوند لطیف و خبیر نیست؟