ترخون

سبزى خوش طعمى که خواص درمانى فراوانى دارد.
زادگاه اصلى ترخون دشتهاى جنوبى روسیه و جلگه هاى مغولستان و سیبرى بوده است که با حمله مغولان این گیاه همراه آنها به کشورهاى خاور نزدیک و اروپا راه یافته است و نام ترخون را به خود گرفته است .
ترخون گیاه کوچکى است که به ندرت ممکن است ارتفاع آن به شصت سانتیمتر برسد. برگهاى آن سر تیز و داراى بوى مطبوع تندى است .
گلهاى کوچک سفید رنگى دارد که تخم نمى دهد و براى کشت آن باید نشاء آن را در بهار بکارند.
امروزه در ایران تقریبا در همه شهرستانها ترخون را مى کارند و آن را به عنوان سبزى خوردنى مصرف مى کنند. در خیار شور چند برگ ترخون را به عنوان گیاه معطر مى گذارند تا طعم و عطر مطبوعى به آن بدهد.
کمى از تاریخ
ابن سینا و ابو زکریاى رازى پزشکان دانشمند ایرانى قبل از اروپاییان به خواص درمانى ترخون پى بردند و در کتابهاى طبى خود این دو پزشک دانشمند مى نویسند که ترخون نفخ را برطرف کرده و هواى آلوده از طاعون را ضد عفونى و پاک مى کند.
این بیطار ترخون را سبزى سفره غذا مى داند و عقیده دارد چند برگ از ترخون اشتها را تحریک کرده و نفس را معطر و خوشبو مى سازد.
ترخون در زمان جنگهاى صلیبى به اروپا وارد شد و در نقاط مختلف اروپا کشت آن معمول و رواج یافت و امروزه این سبزى معطر را در غذا و دوا به کار مى برند.
ترخون از زمانى که در اروپا پیدا شد در طب و درمان امراض به کار رفت و در مصرف آن خواص اشتها آور، هضم کننده ، مدت ماهانه خانمها و ترشح کننده بزاق دهان و همچنین داروى دردهاى دندان تشخیص دادند.
در قرن نوزدهم دو پزشک معروف فرانسوى به نام ((شومل )) و ((کازن )) با مصرف دم کرده و اسانس ترخون بیماریهایى را چون ضعف معده و سوء هضم معالجه مى کردند و از معالجه با این گیاه معطر نتایج موثرى مى گرفتند.
خواص درمانى ترخون مرهون روغن مایع اصلى آن است که داراى بو و طعم تندى است و مزه آن نزدیک به تربانتین مى باشد.
روغن مایع اصلى ترخون دارى هفتاد درصد ((استراگول )) و بیست درصد (ترپن ) مى باشد.
این روغن داراى خواص تقویت کننده ، اشتها آور، مقوى معده ، ادرار آور، قاعده آور و کرم کش مى باشد.
ترخون را به عنوان دمکرده به مقدار بیست و پنج تا سى گرم در یک لیتر آب دم کرده و سه یا چهار بار در روز و هر بار یک فنجان از آن را بعد از صرف غذا مصرف مى کنند.
اسانس ترخون به مقدار سه تا پنج قطره در روى یک حبه قند نیز براى تقویت معده و دفع نفخ شکم مصرف مى شود. در این جا باید یاد آورى کنیم که ترخون . مى تواند جانشین نمک شود و کسانى که از مصرف نمک منع شده اند مثل بیماران قلبى ، کسانى که فشار خونشان بالا رفته است ، یا اشخاص چاق که مجبور به پیروى از رژیم غذایى بى نمک شده اند مى تواند به جاى نمک ترخون در غذاى خود مصرف نمایند و علاوه بر این که غذاى خود را با نمک احساس کنند از طعم مطبوع و خواص شفا بخش ترخون نیز استفاده نمایند.
ترخون این خاصیت را دارد که مقوى دستگاه هاضمه است و همچنین نفخ و باد شکم را دفع مى کند.
ترخون تب بر و همچنین قاعده آور است . در قدیم به واسطه خواص ‍ درمانى اى که داشته است بسیار معروف بوده است و در فرانسه به نام (گیاه اژدها) و یا (شرپانتین ) معروف بوده است و از آن سالاد درست مى کرده اند و یا خام و با غذا مى خورده اند.
ترخون را دم مى کردند و دمکرده آن را به عنوان مقوى معده مى خورده اند تا هضم غذا را آسان کند، گاز و نفخ شکم و روده ها را برطرف مى سازد و قاعدگى و عادت ماهانه خانمها را مرتب سازد و دردهاى اعصاب و انواع رماتیسم را شفا مى بخشد.
کسانى که مى خواهند از ترخون به عنوان دمکرده استفاده نمایند باید پنج گرم ترخون را تکه تکه کرده و در یک فنجان بریزند و روى آن آب جوش ‍ جارى کنند و ده دقیقه بگذارند تا دم بکشد بعد این دمکرده را بعد از صرف غذا بنوشند.
شلیمر در کتاب خود مى نویسد: در ایران حاضر (صد سال پیش ) ترخون را خام با غذا مى خورند و یا آن را با غذا مى پزند و مصرف مى نمایند.
ایرانیان ترخون را کرمکُش مى دانند و به عنوان دواى ضد کرم دم کرده و اسانس آن را مصرف مى نمایند